انواع گل ها و گیاهان برای رشد و ادامه حیات، مانند سایر موجودات زنده نیاز به برخی مواد و شرایط دارند که ممکن است برای هر گونه گیاهی متفاوت باشد. نور یک عامل اساسی و مهم در رشد گیاه است که می‌توان گفت بدون نور تقریبا اغلب گیاهان نمی‌توانند به زندگی خود ادامه دهند. نور خورشید بهترین منبع برای تامین نیاز گیاهان است. میزان نیاز گل های مختلف به نور خورشید و نحوه قرارگیری آن ها در مقابل نور متفاوت است و باید در زمان خرید گیاه تمامی این نکات را جویا شوید. در ادامه با نحوه تاثیر نور بر رشد گل ها بیشتر آشنا خواهید شد.
چرا گیاهان به نور نیاز دارند؟
تاثیر نور بر رشد گل ها کاملا اثبات شده و غیر قابل انکار است. پس از سال ها تحقیق بر روی نحوه اثر نور بر رشد گیاه، امروزه دانشمندان به نسخه کامل این فرایند دست یافته و می‌دانند که تابش نور بر سطح گیاهان چگونه بر رشد آن ها اثر می‌گذارد. اما ممکن است این سوال به وجود بیاید که چرا گیاهان به نور نیاز دارند و بدون آن نمی‌توانند رشد کنند؟
هر موجود زنده‌ای برای ادامه حیات و رشد و سلامت نیاز به یک منبع انرژی دارد. به عنوان مثال این انرژی برای انسان ها و اغلب حیوانات از طریق غذا تامین می‌شود. علاوه بر غذا انسان و حیوانات به عوامل دیگری مانند آب و اکسیژن نیز نیاز دارند.
گیاهان نیز موجودات زنده‌ای هستند که برای رشد و زندگی نیاز به غذا، آب، نور، دی اکسید کربن و اکسیژن خواهند داشت. آب مورد نیاز گیاه از طریق ریشه و با آبیاری یا آب باران از خاک جذب می‌شود. دی اکسید کربن و اکسیژن نیز برای فرایند تنفس و فتوسنتز گیاه از طریق هوا جذب می‌شوند و نور نیز از طریق خورشید و یا نور های مصنوعی مخصوص به گیاه می‌رسد.
نور بخشی از فرایند فتوسنتز در گیاه است. فتوسنتز فرایندی است که با استفاده از نور و دی اکسید کربن، در نهایت منجر به تولید اکسیژن و مواد غذایی مانند گلوکز می‌گردد. اگر نور کافی به گیاه نرسد این فرایند به درستی انجام نخواهد شد و گیاه در تولید مواد غذایی مورد نیازش و مراحل رشد دچار مشکل شده و در نهایت منج به مرگ گیاه خواهد شد.
میزان نیاز گیاهان به نور
تاثیر نور بر رشد گل ها برای هر گیاه متفاوت است و هر گونه گیاهی نیاز به میزان متفاوتی از نور خورشید دارد. به عنوان مثال برخی گیاهان سایه دوست هستند و نیاز کمتری به نور خورشید دارند. برخی دیگر به میزان بیشتری از نور نیاز دارند و اگر نور کمی دریافت کنند یا در محیط های بسته باشند برگ های آن ها زرد شده و پژمرده خواهند شد.
در تشخیص میزان نور مورد نیاز هر گیاه باید به سه عامل زیر توجه داشته باشید:
1-مدت زمان تابش نور
خورشید در طول فصول مختلف سال، تعداد ساعات متفاوتی را بر زمین می‌تابد و شدت این نور نیز در ساعات مختلف تفاوت خواهد داشت. گیاهانی که بومی هر منطقه هستند بر اساس تعداد ساعات تابش خورشید در آن منطقه تکامل یافته و به همان تعداد ساعات دریافت نور عادت دارند. بنابراین اگر آن ها را در محیط دیگری می‌کارید باید به این تعداد ساعاتی که گیاه نور دریافت می‌کند پایبند باشید.
2-شدت نور
نور خورشید در فصول مختلف و ساعات متفاوت روز با شدت یکسان به زمین نمی‌رسد و میزان نوری که گیاهان از خورشید دریافت می‌کنند باید با نیاز آن ها به نور تطابق داشته باشد. به عنوان مثال در فصل تابستان و همچنین در ساعات 1 تا 3 بعد از ظهر شدت نور خورشید در بیشترین حالت و در فصل زمستان و نزدیک طلوع و غروب خورشید نور خورشید در ضعیف‌ترین حالت است.
3-طیف نوری
همانطور که می‌دانید نور سفید خورشید از طیف گسترده‌ای از طول موج های مختلف نور تشکیل می‌شود که تنها طیف محدودی از آن ها برای انسان مرئی و قابل دیدن است. با این حال ممکن است تمام طیف های موجود در نور خورشید برای رشد و سلامت گیاه مورد نیاز باشد و اگر قصد داشته باشید که این نور را به صورت مصنوعی تامین کنید، باید حواستان به طیف نور مورد نیاز گیاه باشد.
بر اساس این عوامل و نوع گیاه می‌توانید میزان نور مورد نیاز گیاه را تشخیص دهید. توجه داشته باشید که نباید تاثیر نور بر رشد گل ها را نادیده بگیرید. در برخی موارد مشاهده می‌شود که در صورتی که نور تنها از یک سمت به گیاه وارد شود، برگ و ساقه های گیاه به آن سمت خم می‌شود تا نور بیشتری دریافت کند.
علاوه بر آن دریافت نور بیش از حد نیاز گیاه نیز می‌تواند تاثیر منفی بر رشد و سلامت آن داشته باشد. به عنوان مثال گیاهانی که به نور زیادی احتیاج ندارند، در فصل تابستان دچار خشکی و زردی شده و ممکن است از بین بروند.
استفاده از نور های مصنوعی به جای نور خورشید
از آنجایی که امروزه بسیاری از افراد علاقه مند به گل و گیاه، امکان پرورش آن ها در فضای باز و در مقابل نور خورشید را ندارند و گیاهان را در داخل خانه با نور محدود نگه می‌دارند، ممکن است در صورتی که پنجره آفتاب گیر مناسبی نداشته باشند، با توجه به تاثیر نور بر رشد گل ها مجبور باشند از نور های مصنوعی مخصوص رشد گیاه استفاده کنند.
این نور های مصنوعی به هیچ وجه جایگزین کاملی برای نور خورشید نیستند و ممکن است طیف نوری مورد نیاز گیاه را نتوانند تامین کنند. نور های مصنوعی رنگ های متنوعی دارند و ممکن است طیف ها و طول موج های مختلفی از نور را در اختیار گیاه قرار دهند.
برای خرید لامپ های رشد گیاه حتما با یک فرد متخصص مشورت نموده و لامپ مناسب را انتخاب کنید. همچنین میزان تعداد ساعاتی که نور لامپ باید به گیاه بتابد و همچنین فاصله لامپ تا برگ های گیاه نیز باید به طور دقیق تنظیم گردد.
آسیب های نور ناکافی به گیاه
با توجه به تاثیر نور بر رشد گل ها، اگر نور کافی به گیاه نرسد ممکن است مشکلات مختلفی برای رشد و سلامت آن به وجود بیاید. این مشکلات ممکن است به سرعت رخ ندهند و با مرور زمان ایجاد شوند. در هر صورت بروز مشکل در رشد گیاه و تغییر شکل گیاه قطعی است. به عنوان مثال ممکن است برگ ها زرد یا قهوه‌ای شده و رشد گیاه متوقف شود.
دیگر مشکلاتی که ممکن است برای گیاه در اثر نرسیدن نور کافی رخ دهد عبارتند از:
- ریزش برگ ها
- تغییر رنگ گیاهان ابلق
- افزایش طول ساقه ها
- قطع شدن گل دهی یا میوه در گیاهان میوه دار
- خشک شدن برگ ها
این مشکلات ممکن است تنها به علت نور ناکافی نباشند و یا علاوه بر نور مشکلات دیگری مانند کم آبی نیز دخیل باشند. در صورتی که این موارد را در گیاهان آپارتمانی خود مشاهده نموده‌اید بهتر است از یک متخصص کمک گرفته و مشکل را به صورت ریشه‌ای رفع کنید.
تاثیر تغذیه بر رشد گیاهان
علاوه بر تاثیر نور بر رشد گل ها، از دیگر عوامل موثر بر رشد گیاه تغذیه است. مواد مغذی مورد نیاز گیاه به صورت عناصر و مواد معدنی مختلف معمولا در خاک موجود هستند و توسط ریشه ها جذب گیاه می‌شوند. با این حال ممکن است با گذشت زمان و آبیاری مکرر، بخشی از مواد مغذی خاک با آب شسته شوند و از دسترس گیاه خارج گردند.
همچنین ممکن است مواد غذایی خاک در اثر استفاده گیاه نیز کم شده و گیاه نیاز به مواد غذایی کمکی داشته باشد. این مواد مغذی کمکی باید توسط کود به گیاه برسند. کوددهی به گیاهان باید برنامه و حجم مشخص و مرتبی داشته باشد و کوددهی بیش از اندازه موجب رشد بیشتر گیاه نخواهد شد و به آن آسیب خواهد زد.
نتیجه گیری
برای پرورش گیاهان و گل های آپارتمانی و یا در فضای باز، یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در نظر داشته باشید تاثیر نور بر رشد گل ها است. نور یکی از عوامل اصلی بر رشد هر گیاه است و حتی گیاهان سایه دوست نیز به میزان کمی از نور خورشید نیاز خواهند داشت.
میزان نور دریافتی هر گیاه باید بر اساس نیاز گیاه تنظیم شود و حتی اگر قصد تامین این نور به وسیله لامپ های رشد گیاه مصنوعی را داشته باشید، باید شدت و نوع نور را بر اساس نوع گیاه انتخاب نمایید.
سوالات متداول
1-نور خورشید چگونه توسط گیاه جذب می‌شود؟
برگ های گیاه و سلول های سطحی آن ها وظیفه جذب نور مورد نیاز گیاه را بر عهده دارند. البته این مورد ممکن است در برخی از گیاهان متفاوت باشد و مرکز دریافت نور در گیاه بخش دیگری باشد. با این حال برگ ها اولین و مهم‌ترین بخش هایی هستند که باید در معرض نور قرار داشته باشند و اگر نور دریافتی گیاه نامناسب باشد اولین نشانه ها در برگ ها بروز می‌کند.
2-آیا میزان نور خورشید در شکل گیاه نیز موثر است؟
بله، اگر نور از یک سمت به گیاه بتابد ممکن است ساقه های گیاه به آن سمت خم شده و شکل گیاه تغییر کند. همچنین گیاهی که به اندازه کافی و مورد نیازش نور دریافت کرده است بسیار شاداب‌تر و زیباتر خواهد بود. برخی گیاهان مانند گل آفتابگردان به دنبال نور خورشید در طول روز حرکت کرده و می‌چرخند.
3-چگونه میزان نور مورد نیاز هر گیاه را تشخیص دهیم؟
ممکن است تشخیص نور مورد نیاز هر گیاه بدون تجربه و شناخت قبلی دشوار باشد و نیاز به کمک گرفتن از متخصص داشته باشید. هر گیاه جدیدی که می‌خرید و در باغچه کاشته یا در خانه نگهداری می‌کنید، بهتر است در هنگام خرید تمام اطلاعات لازم درباره میزان نور، آبیاری، کوددهی و غیره را دریافت نمایید.
